Overigens
1
Op deze plaats wil ik de inzichten presenteren die ik in de loop der tijd over het kunstzinnig scheppen heb genoteerd.
2
Het is heel simpel: Zowel het (klassiek) musiceren als het tekenen en schilderen naar waarneming kennen twee ontstaansmomenten:
1. Een moment waar “trial and error”, “gissen en missen” een rol in speelt, namelijk het componeren in de muziek en het bepalen van het tafereel (plaatsing, gezichtshoek, belichting, kadrering) in de beeldende kunst.
2. En het moment dat volledig in het moment moet zijn, vrij van worsteling, alles direct goed, direct raak: de uitvoering in de muziek en het tekenen en schilderen zelf.
De scheppende beeldende handeling is dus niet vergelijkbaar met het componeren, maar met de vlekkeloze uitvoering in de muziek.
3
Over het eerste moment valt weinig te zeggen. Het is net als de evolutietheorie een principe dat in principe zonder principe is.
4
Over het tweede moment valt heel veel te zeggen. Vrijwel alles in de lange lijst hieronder zal erover gaan. Eerst geef ik nog even de kern aan, daarna volgt vrij ongestructureerd en met veel overlap al hetgeen dat ik op eerder tijdstip erover geschreven heb.
5
In plaats van God zegene de greep, moet een helder voornemen aan iedere handeling ten grondslag liggen.
6
Is dat voornemen volledig gevormd (in de (piano)muziek de voorstelling van de toon, zijn dynamiek en articulatie, de toets, de vinger waarmee, de beweging ernaartoe, de wijze van pakken; in het schilderen de toon, de temperatuur en verzadigingsgraad van de kleur, de plaats op het doek, de richting van de streek, de aard van de beweging, de kwast, de druk), dan en pas dan mag tot handelen worden overgegaan.
7
Het doen is dan het ophouden met tegenhouden.
8
Ophouden met tegenhouden voelt als bevrijding. Het is wat plassen ook lekker maakt.
9
Wat is de bron van het voornemen?
De bron van het voornemen is de ongecensureerde allerdiepste natuurlijke impuls.
10
Hoe komt men bij die impuls?
Hoe schept men de innerlijke ruimte waarin die impuls voelbaar wordt?
Het antwoord is: middels de juiste staat.
11
Die staat kan georganiseerd worden, maar laat zich niet afdwingen. Het is de kunst alles te laten wat de staat in de weg staat.
(“Het goede dat een mens begaat, is steeds het kwade dat hij laat”, schrijft Wilhelm Bush aan het eind van “De Vrome Helena”)
12
Het eerste wat men moet laten is hang naar resultaat.
13
Ook zal men om bij de diepste impuls te komen het volgende moeten lozen:
valse spanning, hinderlijke stemming, onnodige reflectie, haast en ongeduld, angst en twijfel.
14
Het voornemen uit staat geboren kan men ook intentie noemen.
Iedere handeling zonder intentie is schadelijk.
15
Tot zover de korte inleiding. Hierna volgt een lange lijst van (eerdere) opmerkingen. Steeds van ontstaansdatum voorzien. (2/11 ’15)
16
Als ik meen dat het ontstaansmoment synchroon dient te lopen met het moment van impuls (zie later), dan moet het berichten daarover ook op het moment van inzicht zelf geschieden.
Dus moet er altijd een notitieboekje binnen handbereik zijn, zodat de zin in zijn oorspronkelijke vorm, dat wil zeggen op de wijze waarop hij zich de allereerste keer aandiende, kan worden genoteerd en vervolgens op deze plek weergegeven.
Anders dan in mijn programma en liedjes, waarin ik een boodschap zo volledig mogelijk in zo weinig mogelijk woorden probeer te vangen, zal de weergave van de momenten van inzicht (deze blog) het tegenovergestelde karakter hebben: in kleine beetjes en met veel overlap. (28/8 2015)
17
Ik zie dat ik onder de inleiding van Sem Dresden in de Nederlandse vertaling van de Recherche van Proust indertijd geschreven heb:
Muziek: In wezen is een ware vertolking (de klank geworden innerlijke ongecensureerde impuls) een metafoor, doordat naar alle waarschijnlijkheid de impuls een innerlijke niet bij voorbaat louter klankbeleving (of klankbelevingsverlangen) is. Dezelfde impuls had ook in taal of beeld kunnen worden uitgedrukt.
Woordbeeldtoonkunst is dus geen gezochte constructie, maar het vanzelfsprekende resultaat van een volkomen natuurlijk onbedorven organisch creatieproces. (21/9 2015)